Evet, bu makalede Türkiye ekonomisinin son 15 yıl içerisindeki değişimini gösteren parametrelerden bazıları ele alınarak; okurun mevcut durum ile ilgili değerlendirme yapacak seviyede bilgi sahibi olması hedeflenmiştir.
Türkiye Ekonomisinin Son 15 Yılı
Son dönemlerde gündemde olan beyaz eşya satışından, “Maaşını dövizle almıyorsa kurdaki dalgalanmalar kişiyi ilgilendirmez” anlayışına kadar pek çok konuya değinilmeye çalışılmıştır.
Bunları yaparken ilgilenilen alan sadece iç piyasalardır. Diğer bir ifadeyle; ihracat ve ithalat ya da dış borç stoğu gibi daha çok, dış ekonomiyi ilgilendiren konular gözardı edilmiştir. Zira üzerinde durulan ana konu “Türkiye’deki halkın ekonomik seviyesi ne yönde ilerliyor?” sorusunun cevabıdır.
Şimdi bu ekonomik göstergeleri başlıklar halinde inceleyelim.
1. Asgari Ücret
Ekonominin durumunu ortaya koyması adına ele alınan ilk parametre asgari ücrettir. O yüzden bu makalede de asgari ücretin yıllara göre değişimi ve dolar kuru karşısındaki durumu incelenmiştir.
Asgari ücret uygulaması Türkiye’de ilk olarak 1974 yılında başlamıştır. Bu ücret, asgari ücret komisyonu tarafından görüşülerek Aile, Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenir. Asgari ücret, bir işçinin aylık maaşının en alt seviyesini gösterir. Ki bu ücretin altında işçi çalıştırmak yasal olarak suçtur.
Bu ücretin hesaplanma yöntemleri yazı konusunun dışındadır. Bilinmesi gereken, asgari ücret brüt olarak belirlenir. Ancak işçinin eline belli kesintiler yapıldıktan sonra kalan kısım geçer. Analizlerin sağlıklı olması adına burada, bakanlık tarafından belirlenen brüt maaş esas alınmıştır.
Aşağıdaki tablo 2005 – 2020 yılları arasında brüt asgari ücretin seyrini ve aynı zamanda dolar kurundaki değişiklikleri gösterirken, ilgili dönemin asgari ücretinin dolar karşılığını ifade etmektedir.
Tablodaki kurlar, yıllık ortalama kurlardır. Fakat bu makalenin yazıldığı şu günlerde dolar/TL kuru 7,40 seviyelerindedir. Bu da asgari ücretin dolar karşılığının yaklaşık 398 $ olduğu anlamına gelmektedir ki bu seviye 2005 ve 2006 yıllarından sonraki en düşük seviyedir.
2. Enflasyonve Big Mac Endeksi
Enflasyon, bir ülkedeki mal ve hizmetin satın alım fiyatının sürekli olarak artış göstermesi olarak tanımlanır. Enflasyon yukarı yönlü ise, paranın satın alım gücünde azalma olduğu ortaya çıkar.
Örneğin, enflasyon oranı yıllık %2 ise , bu sene 1 Liraya alınan ürünün fiyatı 1 yıl içerisinde 1,02 Lira olur.
Türkiye Ekonomisi hakkında fikir vermesi açısından incelenen bir diğer parametre de enflasyon oranlarıdır. Aşağıdaki tablo Dr. Mahfi Eğilmez’in “Değişim Sürecinde Türkiye” kitabından alınmıştır. 2005 – 2019 yılları arasında Türkiye’de gerçekleşen enflasyon oranlarını ifade etmektedir. Tabloda son 3 yıldaki yüksek enflasyon seviyeleri dikkat çekmektedir.
2.1. Big Mac Endeksi
Bu endeks ilk kez Eylül 1986’da The Economist tarafından ortaya atılmıştır. Bir fast food ürünü olan Big Mac’in farklı ülkelerdeki satış fiyatlarını baz alarak hazırlanan bu endeks, farklı ülkelerin para birimleri ve satın alım güçlerini karşılaştıran, günümüzde genel kabul gören güvenilir endeksler arasında yer almaktadır.
2.1.1 Big Mac Endeksi Nasıl Hesaplanır?
The Economist’in düzenli olarak hazırladığı Big Mac Endeksi, temelde bir Big Mac’in farklı ülkeler de sahip olduğu fiyatların karşılaştırılması ile ortaya çıkmaktadır.
Bir örnekle açıklamak gerekirse: ABD’de Big Mac 5,04 Dolar iken, Türkiye’de ise 10,75 TL’den satılmaktadır. Buna göre satın alım gücü paritesi 10,75/5,04 = 2,13 olarak hesaplanmaktadır.
Bunun anlamı şudur; ABD’de 1 Dolara alınacak bir mal Türkiye’de 2,13 TL’ye alınabilmektedir. Bu endekse göre olması gereken USD/TL kuru 2,13’tür. Serbest piyasada ise USD/TL kuru 3,04’tür. Yani TL, USD karşısında %30 daha az değerlidir.
Big Mac hesabına göre Türkiye, 2020’de 54 ülke ve Euro bölgesinin yer aldığı listede sondan üçüncü sırada yer almaktadır.